Rożnowski (Rożnoski) Antoni h. Nowina (zm. po 26 IV 1809), podsędek gnieźnieński, poseł na Sejm Czteroletni. Był synem Aleksandra, łowczego latyczowskiego, i Marianny Sawczyńskiej (wg. T. Żychlińskiego) bądź Suffczyńskiej (S. Uruski).
Najprawdopodobniej R. był elektorem Stanisława Augusta z woj. kaliskiego w r. 1764. Wg Adama Skałkowskiego R. był od r. 1768 kontrolerem rozdawnictwa starostw, w r. 1775 miał być instygatorem poznańskim (Uruski). Dn. 22 VII 1786 otrzymał nominację na pisarza ziemskiego gnieźnieńskiego, a po rezygnacji z tego urzędu awansował 30 V 1791 na podsędka tegoż województwa.
Z woj. gnieźnieńskiego R. został posłem na sejm w r. 1788. Akces do konfederacji sejmowej podpisał w pierwszym terminie. W Warszawie zamieszkał w kamienicy przy ul. Elektoralnej nr hipoteczny 755 (pałac Wicherta), a na początku 1791 r. miał siedzibę w koszarach kadeckich przy Krakowskim Przedmieściu. Należał do najpilniejszych uczestników debat sejmowych; wiadomo, że w r. 1790 opuścił Warszawę, ale chyba nie na długo. Był w gronie posłów najczęściej zabierających głos; wypowiadał się głównie, ale nie wyłącznie, na tematy majątkowe i podatkowe. Do druku podał ok. 20 swoich «mów», «głosów», «przymówień się», «zdań». Uczestniczył w debacie nad aukcją wojska (np. 17 X 1788), 18 XII sprzeciwił się próbom pozbawienia króla prerogatywy patentowania wyższych oficerów (od pułkowników do generałów artylerii). Dn. 19 I 1789 był za zniesieniem Rady Nieustającej, jako mającej zbyt duże uprawnienia, chociaż uważał, iż zapewniała ona większą sprawiedliwość niż Rada Senatorów; żądał zarazem uchylenia wszelkich jej rezolucji i nadań, co oczywiście zaniepokoiło tych, którzy z postanowień Rady skorzystali. Dn. 28 V 1789 sejm powołał go w skład deputacji «do wyegzaminowania w sprawie o bunty oskarżonych», co wiązało się zapewne z jego wypowiedziami (17 i 27 III t. r.) na temat przyczyn ewentualnych wystąpień ukraińskich chłopów. Widział je w sprzecznym z prawem przerzucaniu przez dziedziców na chłopów podatku protunkowego (doraźnego), co «jest niemałą pobudką do wzniecania buntów»; żądał kary na takich dziedziców. Z analogicznych motywów popierał wprowadzenie do senatu metropolity unickiego (17 VI 1790), przypominając, iż oba obrządki są w Rzpltej równouprawnione, a «poniżenie Rusinów zawsze podżegać będzie i buntować ich przeciw stanowi rycerskiemu». Dn. 15 I 1789 zgłosił Projekt względem starostw ku pomnożeniu dochodów skarbowych z wnioskiem o przeznaczenie ich «na fundusz wojska». Podobnie wystąpił 25 I: podatki na wojsko są konieczne, ale na razie obciążenie dóbr szlacheckich powinno być ograniczone do podatku protunkowego, najpierw trzeba sięgnąć do «pierwszego źródła istotnego i prawdziwie własnego Rzpltej, jakim są starostwa, królewszczyzny, dzierżawy prawem roku 1775-go […] rozrządzone». W podobnym duchu wypowiadał się później wielokrotnie, obstając przy przywróceniu tych dóbr Rzpltej. Np. 19 III 1790 wniósł «dodatek», by starostwa rozgrabione wróciły do skarbu. Dn. 12 X 1789 czytano projekt R-ego Pomnożenia dochodu skarbu Rzpltej z osiadłości miast królewskich, szlacheckich i duchownych..., przewidywał on stały podatek z przeznaczeniem «na wojsko» i z wyłączeniem od obowiązku uiszczania go szlachty, duchowieństwa i Żydów jako płacących już inne podatki. Na sesjach 27, 29, 30 X wypowiadał się w debacie o podatku od skór. Swoje stanowisko w sprawach podatkowych przedstawiał jako dążenie do stabilności dochodów państwa «nie chcąc mieć – jak to twierdził w debacie nad poborem rekruta – protunkowego wojska, protunkowej obrony, protunkowej Rzpltej» (19 XI).
Dn. 10 XII 1789 R. popierał alians pruski. Natomiast 14 XII wystąpił w zasadzie z obroną Adama Ponińskiego. Wywodził, że jeżeli ma się sądzić ks. Ponińskiego, to trzeba wraz z nim osądzić współwinnych, czyli większość sejmu 1773 r., która nie poparła garstki sprawiedliwych. Lecz sąd nad wszystkimi winnymi doprowadziłby do «obruszenia kraju», więc: «Darujcie wspaniale krzywdę swoją i ten przypadek […] wieczną amnestią pokryjcie»; będzie to sprzyjać jedności narodu, osądzenie zaś Ponińskiego nie przywróci utraconych prowincji. Na koniec R. podał «stosowny do litości […] projekt». Przykładem delegacji z czasów sejmu rozbiorowego jako przestrogą posługiwał się R. przy różnych okazjach (np. w toku debaty nad Deputacją Koekwacyjną, 25–26 II 1790). Wielokrotnie zabierał głos w maju 1790 w sprawie dóbr bpa krakowskiego, wnosząc «dodatek», by oddać biskupowi «intraty Księstwa Siewierskiego» i zobowiązać go do ponoszenia związanych z nim wydatków. Dn. 25 V poparł projekt Franciszka Mikorskiego przyznania biskupom pensji w dobrach. Dn. 14 i 15 VI wypowiedział się za przesunięciem sejmików elekcyjnych na 9 II. Gdy 14 I 1791 «fakcja moskiewska», przeciwstawiając się reformom, forsowała prawa kardynalne, R. – jako jeden z «przenikliwych dobrych obywateli» (J. U. Niemcewicz) – domagał się uchwalenia prawa o sejmikach. Wniósł propozycję zdecydowania, czy obrady zacząć od praw kardynalnych, czy od sejmików. Sejm wypowiedział się za jego wnioskiem i przystąpił do rozpatrywania projektu prawa o sejmikach. Dn. 30 IX 1791 w debacie nad sądami miejskimi i asesorii R. wypowiedział się przeciw adwokatom generalnym, utrzymując, iż urząd taki «w rządzie tylko monarchicznym, lecz nie w rządzie wolnym jest potrzebny». Zapewne były to już okresy dłuższych nieobecności R-ego w Warszawie oraz na sejmie i chyba z tego powodu do Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej 3 Maja został on przyjęty dopiero 5 X 1791. Nic nie wiadomo o jego aktywności w tej organizacji, co może świadczyć o kolejnej nieobecności; podobnie zastąpienie R-ego przez Jana Rybińskiego w prowadzeniu XIX sesji Zgromadzenia 13 XI (zgodnie z przyjętą zasadą kolejności alfabetycznej przewodniczyć powinien R.). Dn. 3 II 1792 R. otrzymał Order Św. Stanisława.
Dn. 23 VIII 1792 w Środzie R. przystąpił do konfederacji targowickiej, ale nie bez zastrzeżeń: przy wierze katolickiej, wolnościach, całości granic, «przy dostojeństwie tronu polskiego i JKMci» i tylko «z odstąpieniem od czynności sejmu 1788 w niektórych punktach niedogodnych». Z listu syna Tadeusza, datowanego 26 IV 1809, wiadomo, że R. wówczas jeszcze żył i mieszkał wraz z żoną koło Sieradza.
R. był żonaty z Jadwigą z Polewskich, 1. v. Sarnowską, z którą miał synów: Floriana (ur. 1772), w Ks. Warsz. konsyliarza ziemiańskiego pow. krobskiego, następnie prezesa Izby Wykonawczej w Rawiczu, a od r. 1808 podprefekta tegoż powiatu, Michała, Tadeusza (ur. 1777 w Gnieźnie), kadeta Szkoły Rycerskiej w l. 1789–94, członka loży «Français et Polonais Réunis» (1813/1814), w Ks. Warsz. od 19 II 1807 konsyliarza Izby Administracyjnej Departamentu Poznańskiego, podprefekta pyzdrskiego, dziedzica Pochlewa i Biskupic, oraz córki: Katarzynę, żonę płk. Antoniego Korytowskiego, i Magdalenę, żonę Władysława Skaławskiego.
Estreicher; Uruski; Żychliński, II 272; Elektorów poczet; Łoza, Kawalerowie; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Urzędnicy, I z. 2; – Józef Wybicki, Pod red. A. Bukowskiego, Gd. 1975 (informacja dot. Floriana Rożnowskiego); Kalinka W., Sejm Czteroletni, Kr. 1895–6 I cz. 1 s. 410, cz. 2 s. 557, 715, II cz. 2 s. 355, 648, 650; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Krakowski B., Oratorstwo polityczne na forum Sejmu Czteroletniego, Rekonesans, Gd. 1968; Mrozowska, Szkoła Rycerska, s. 252; Skałkowski A. M., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, „Pam. Bibl. Kórn.” 1930 z. 2 s. 60, 62, 78; Zahorski A., Ignacy Wyssogota Zakrzewski, prezydent Warszawy, W. 1963; Zienkowska K., Sławetni i urodzeni. Ruch. polityczny mieszczaństwa w dobie Sejmu Czteroletniego, W. 1976; – Arch. Wybickiego, I, II, III; Diariusz krótko zebrany seymu … 1788 zaczętego, W. [1789] II 153, 259; Dyaryusz seymu ordynaryinego … 1788, I cz. 1, m. in. s. 56, 149–50, cz. 2 s. 499–500, II cz. 1 s. 149–50, 207–9, 217, 270, 300, 302, cz. 2 s. 36, 38–9, 119–21, 122, 183, 187, 209–12, 218; Dziennik czynności Seymu głównego ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi O. N., R. 1788, m. in. sesje 17 X, 14 XI, 18 XII, R. 1789, sesje 19, 21, 25, 26 I, 26, 27 II, 23, 24, 27 III, 21 IV, 4, 11, 12, 14, 19, 26, 28, 29 V, 2, 9, 12, 15, 16, 18 IX, 3, 12, 15, 16, 19, 22, 27, 29, 30 X, 3, 5, 6, 10, 16, 17, 19, 20, 26, 27 XI, 1, 3, 4, 7, 10, 11, 14 XII, R. 1790, sesje 9, 11, 12, 15, 18, 19, 22, 23, 25, 26 II, 1, 11, 16, 18, 19, 22, 26, 30 III, 11, 14, 17, 18, 20, 21, 25, 26, 28, 29 VI, 31 VII, 15 XI, 31 XII, R. 1791, sesje 14 I, 30 IX, 3 X, R. 1792, sesje 14, 25 I; Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1918 I; Mater. do dziej. Sejmu Czteroletniego, I, II; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, W. 1957 I; Vol. leg., IX 48, 76; Wegner L., Konfederacja województw wielkopolskich … dn. 20 sierpnia 1792 … w Środzie zawiązana, P. 1863 s. 158; Wybicki J., Życie moje, Wyd. A. M. Skałkowski, Kr. 1927 (wiadomości o Florianie Rożnowskim i jego żonie); – „Gaz. Narodowa i Obca” 1792 nr 25, 26; „Przew. Warsz.” [R. 1] 1788 nr 4 s. 104, nr 6 s. 153, R. 3: 1790 nr 4, R. 4: 1791 nr 1 s. 19–20; – AGAD: Arch. Sejmu Czteroletniego, m. in. sygn. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 24; B. Kórn: rkp. 937 k. 11, 17 (statut i lista członków Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej).
Jerzy Kowecki